Sự Phát Triển Của Phong Trào Uống Bia Thủ Công: Từ Lịch Sử Đến Cách Thưởng Thức

Ngày đăng: 06/08/2025

61 Lượt xem

0 Đánh giá

Bài viết cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự phát triển mạnh mẽ của bia thủ công từ lịch sử đến thị trường hiện tại. Khám phá xu hướng tiêu dùng, cách chọn lựa và thưởng thức bia thủ công đúng điệu, cùng với những yếu tố thúc đẩy sự bùng nổ của phong trào này tại Việt Nam. Tham gia hành trình này để hiểu rõ hơn về hương vị và văn hóa thú vị của bia thủ công!

{ Sự phát triển mạnh mẽ của phong trào uống bia thủ công: Hướng dẫn chi tiết từ lịch sử, xu hướng đến cách thưởng thức đúng điệu

Khởi nguồn từ những nồi nấu nhỏ bé trong ga-ra của các nhà ủ nghiệp dư tại Anh và Mỹ bốn thập niên trước, bia thủ công (craft beer) ngày nay đã vươn mình thành hiện tượng văn hóa – ẩm thực toàn cầu. Ở Việt Nam, chỉ trong vòng mười năm, số nhà máy bia thủ công đã tăng từ vài đầu ngón tay lên tới khoảng ba chục đơn vị, kéo theo mạng lưới taproom, quán bar, chuỗi nhà hàng chuyên phục vụ bia “craft” nở rộ khắp Hà Nội, TP. HCM, Đà Nẵng, Nha Trang, Phú Quốc… Bài viết dưới đây cung cấp một hướng dẫn chi tiết, giúp bạn đọc hiểu sâu về lịch sử, thị trường, xu hướng tiêu dùng, đồng thời nắm được phương pháp chọn – uống – kết hợp món ăn với bia thủ công sao cho trọn vẹn hương vị.

1. Từ khái niệm đến triết lý của bia thủ công

Bia thủ công là loại bia được sản xuất theo phương pháp truyền thống, mẻ nhỏ, do những nhà ủ độc lập sở hữu và điều hành, chú trọng chất lượng và sự sáng tạo trong hương vị. Yếu tố “thủ công” không chỉ nằm ở quy mô mà còn ở triết lý: ưu tiên nguyên liệu tốt, quy trình linh hoạt, cho phép thợ ủ thử nghiệm đa dạng mạch nha, hoa bia, nấm men, thảo mộc, trái cây, thậm chí là… nước mắm hay sầu riêng. Vì thế, mỗi thương hiệu craft beer như một câu chuyện, mỗi mẻ bia là một bản tuyên ngôn cá tính.

2. Mốc son lịch sử của phong trào bia thủ công trên thế giới

Thập niên 1970–1980: Làn gió hồi sinh bắt đầu tại Anh (phong trào CAMRA kêu gọi “Cứu bia Ale truyền thống”) và bờ Tây nước Mỹ, nơi Anchor Brewing, Sierra Nevada Brewing tiên phong nấu bia theo công thức riêng, phô diễn vị hoa bia đậm đà.
Thập niên 1990–2000: Làn sóng lan sang châu Âu lục địa, Canada, Australia. Sự ra đời của BrewDog (Scotland) hay Mikkeller (Đan Mạch) mở rộng khái niệm “bia thử nghiệm” với các phong cách Imperial IPA, Sour, Barrel-Aged.
Từ 2010 tới nay: Phong trào bùng nổ tại châu Á – Thái Bình Dương. Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Việt Nam, Thái Lan đua nhau thành lập microbrewery. Theo các báo cáo ngành, thị trường bia thủ công toàn cầu dự kiến tăng từ 129 tỷ USD (2025) lên 214 tỷ USD (2030), tốc độ CAGR khoảng 10,7 %.

3. Thị trường craft beer thế giới: Dữ liệu và xu hướng

Số lượng microbrewery ngày càng nhiều: Mỹ vẫn dẫn đầu với hơn 9.000 nhà ủ, song số liệu 2025 cho thấy tổng số cơ sở giảm 1 %, do cạnh tranh khốc liệt khiến nhiều hãng quy mô lớn gặp khó. Ngược lại, phân khúc taproom và brewpub sản lượng <1.000 barrel/năm tăng trưởng tốt nhờ mô hình “hyperlocal” – ủ tại chỗ, bán tại chỗ.
Người tiêu dùng “uống ít nhưng uống tốt”: Tại Mỹ, 9,8 % người trưởng thành dùng bia thủ công trong 30 ngày gần nhất (tăng so với 6,6 % năm 2013), nhưng tần suất uống giảm. Khẩu vị thiên về chất lượng – đa dạng hơn là khối lượng – độ cồn cao.
Sự lên ngôi của dòng bia nhẹ cồn: Thị phần dòng bia dưới 4,5 % ABV tăng nhanh, thu hút nhóm khách hàng quan tâm sức khỏe.
Kết hợp du lịch – trải nghiệm: Bản đồ du lịch craft beer phát triển tại Portland (Mỹ), Brussels (Bỉ), Melbourne (Úc), Yokohama (Nhật)… trở thành sản phẩm kinh tế đêm đầy hấp dẫn.

4. Bức tranh Việt Nam: Từ tò mò đến cơn “sốt” bia craft

Môi trường pháp lý: Việt Nam cho phép các cơ sở sản xuất bia quy mô nhỏ (từ 1.000 lít/mẻ) được cấp phép tương đối thuận lợi, tạo đà cho doanh nghiệp khởi nghiệp.
Cầu thị trường: Gen Y – Gen Z thích trải nghiệm, trân trọng sản phẩm địa phương, có ý thức rõ hơn về nguồn gốc nguyên liệu nên sẵn lòng chi nhiều hơn cho một ly bia IPA đậm vị.
Địa danh, thương hiệu: Pasteur Street Brewing Company (TP.HCM) giành hàng chục huy chương quốc tế; Heart of Darkness, East West, Winking Seal, Rooster, Overmorrow, 7 Bridges… lần lượt ra đời.
Sự thừa nhận quốc tế: CNN Travel, Vice Munchies, Bloomberg từng dùng từ “explosive growth” (bùng nổ) khi nói về craft beer Việt.
Thách thức: Cạnh tranh nội địa gay gắt, giá nguyên liệu nhập cao, văn hóa uống “nhiều – rẻ” còn chiếm ưu thế ở một bộ phận khách. Tuy nhiên, mô hình taproom nhỏ gọn, gắn với du lịch địa phương, cộng đồng cư dân ngoại quốc và tầng lớp thu nhập trung bình khá đang giúp thị trường giữ đà.

5. Những yếu tố thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của phong trào uống bia thủ công

Sự sáng tạo vô hạn trong hương vị: Nhãn IPA mô tả mùi vải thiều Bắc Giang, bia Stout ủ gỗ sồi kèm ca cao Bến Tre, hay phiên bản Sour pha phách nụ tam thất.
Giá trị văn hóa – bản địa: Bia thủ công đóng dấu “Made in Việt Nam” mang vị phở, cà phê, thanh long… kể câu chuyện ẩm thực đến du khách ngoại quốc.
Trào lưu ẩm thực ghép đôi (beer pairing): Bia craft kết hợp ẩm thực đường phố – cao cấp, mở rộng trải nghiệm vị giác thay vì chỉ gắn với món “nhậu” truyền thống.
Cộng đồng & mạng xã hội: Hội yêu bia thủ công trên Facebook, các festival như Vietnam Craft Bia, HopFest, Đà Nẵng Beer Fest thu hút hàng chục nghìn lượt tham dự, tạo hiệu ứng lan tỏa.
Công nghệ & chất lượng: Hệ thống kiểm soát nhiệt độ, men khô calibre cao, phần mềm quản trị sản xuất góp phần bảo đảm tính ổn định, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

6. Hướng dẫn chi tiết cho người mới bắt đầu thưởng thức bia thủ công

Bước 1 – Làm quen các phong cách phổ biến

IPA (India Pale Ale): Hương hoa bia (hops) mạnh, vị đắng sắc nét, hậu vị trái cây nhiệt đới.
Pale Ale/Lager thủ công: Dễ uống, nhẹ cồn (4–5,5 %), hương malt bánh mì, hops vừa phải.
Stout & Porter: Màu đen, hương socola – cà phê – caramel, đôi khi chát nhẹ cacao.
Wheat Beer (Hefeweizen, Witbier): Màu vàng đục, vị chuối, đinh hương đặc trưng, hậu vị cam quýt.
Sour / Gose / Berliner Weisse: Chua thanh, dịu nhẹ, thường phối trái cây.
Saison / Farmhouse Ale: Vị cay nhẹ, phức hợp; xuất thân từ nông trại Bỉ.

Bước 2 – Xác định khẩu vị cá nhân

Thử flight (khay 4–6 ly nhỏ) tại taproom để so sánh vị.
Đọc thang IBU (độ đắng), SRM (màu), ABV (độ cồn) trên nhãn để chọn phù hợp.

Bước 3 – Kết hợp món ăn

IPA hợp hải sản nướng cay, đồ chiên giòn.
Stout ghép với bò hầm, phô mai xanh, socola đen.
Wheat Beer phối gỏi cuốn, salad cam bưởi.
Sour dịu mát “cắt” độ béo của phô mai tươi, phô mai burrata, hàu sống.
Một nguyên tắc cơ bản: vị bia có thể bổ trợ (complement) hoặc tương phản (contrast) vị món ăn để nâng tầm lẫn nhau.

Bước 4 – Thưởng thức đúng cách

Nhiệt độ: Pale Ale 5–7 °C; IPA 7–10 °C; Stout 10–13 °C; Sour 4–6 °C.
Ly uống: Snifter cho IPA đậm đặc; tulip cho Belgian Ale; pint glass cho Pale Ale – Lager; ly highball cho Wheat Beer.
Rót nghiêng 45°: từ thành ly, điều chỉnh bọt dày ~2 cm để “giải phóng” hương thơm nhưng tránh tràn.

Bước 5 – Bảo quản bia thủ công tại nhà

Giữ mát và tối (2–5 °C) ngay sau khi mua, vì bia craft thường không tiệt trùng nhiệt độ cao như bia công nghiệp.
Dùng trong 2–3 tháng kể từ ngày đóng chai/lon, riêng IPA nên uống càng sớm càng tốt để tận hưởng tối đa vị hoa bia tươi.
Nếu là chai 750 ml hay growler, sau khi khui nên dùng hết trong 24 giờ, hạn chế oxy hóa.

Bước 6 – Tham gia cộng đồng

Check-in Untappd, BeerAdvocate để chấm điểm, ghi chú hương vị.
Theo dõi sự kiện tasting, tap takeover từ các brewery; tham dự workshop nấu bia tại 7 Bridges (Đà Nẵng) hay East West (TP.HCM) để trải nghiệm thực tế.
Sưu tầm ly, nhãn, chữ ký brewmaster như một thú vui sưu khảo ẩm thực đương đại.

7. Lời khuyên cho người ấp ủ mở microbrewery

Nghiên cứu thị trường: Chọn vị trí gần khu dân cư trẻ, khách du lịch – ví dụ Đà Lạt, Hội An.
Quy mô khởi điểm gọn: Hệ thống nồi ủ 500–1.000 lít, tập trung bán tại chỗ, tránh phụ thuộc kênh phân phối nhiều chi phí.
Đột phá công thức: Khai thác đặc sản địa phương (mạch nha Mộc Châu, trái vải Bắc Giang, cam Cao Phong) để khác biệt hóa.
Giấy phép: Tham khảo Thông tư 39/2021 của Bộ Công Thương, đăng ký mã ngành 11030, tuân thủ tiêu chuẩn vệ sinh ATTP.
Truyền thông – cộng đồng: Storytelling quan trọng không kém chất lượng bia. Hãy kể câu chuyện đường đi của nguyên liệu, hành trình thử nghiệm, những thất bại đầu tiên để kết nối với khách.

8. Thách thức, bài học và cơ hội tương lai

Vấn nạn bão hòa: Ở các thị trường chín muồi, tốc độ đóng cửa brewery tăng, buộc doanh nghiệp phải tinh gọn, chuyên biệt. Bài học rút ra: đừng cố giành thị phần rộng bằng mọi giá, hãy phục vụ khách hàng quanh bán kính 5 km thật tốt.
Chi phí leo thang: Mạch nha và hops nhập chịu biến động tỷ giá; giải pháp là trồng thử nghiệm giống lúa mì mùa đông ở Đà Lạt, giống hoa bia Cascade tại Lâm Đồng.
Xu hướng “no/low alcohol” và “functional beer”: Cơ hội cho các hãng Việt sáng tạo dòng bia kết hợp đông trùng hạ thảo, gừng, nhân sâm, đáp ứng nhu cầu sức khỏe.
Kết nối du lịch trải nghiệm: Các tour “hành trình bia thủ công” kết hợp đạp xe, thưởng thức ẩm thực đường phố, khám phá nông trại trồng hoa bia sẽ là sản phẩm mới trên bản đồ du lịch Việt.

9. Lộ trình phát triển kỹ năng thưởng thức của cá nhân

Năm thứ nhất – Khám phá: Nếm cơ bản 10 phong cách, ghi chú hương vị.
Năm thứ hai – Đào sâu: Tham gia lớp sensory, học nhận biết off-flavor (mùi lỗi), theo dõi podcast Brews News, Craft Beer Asia.
Năm thứ ba – Chia sẻ: Viết blog, chạy kênh YouTube review, dẫn tour bia tại địa phương.
Năm thứ tư trở đi – Sáng tạo: Ủ mẻ bia tại nhà, kết hợp trái cây “signature” vùng miền, thi đấu Asian Beer Cup…

10. Tương lai nguồn nhân lực ngành craft beer tại Việt Nam

Brewmaster và trợ lý: Nhu cầu cao nhưng nhân lực công nghệ thực phẩm chuyên sâu về bia còn ít.
Beer sommelier, Cicerone: Chứng chỉ quốc tế mở cánh cửa nghề nghiệp cho bartender, F&B manager.
Marketing & event: Festival bia cần nhân sự tổ chức sôi động, hiểu về xu hướng ẩm thực.
Du lịch – hướng dẫn viên: Craft beer tour đòi hỏi kỹ năng thuyết minh ẩm thực song ngữ, am hiểu lịch sử địa phương.

11. Một số địa chỉ bia thủ công nên trải nghiệm ít nhất một lần

Pasteur Street Brewing (TP.HCM – Hà Nội): Jasmine IPA, Passion Fruit Wheat Ale.
Heart of Darkness (Q1, TP.HCM – Singapore – Phú Quốc): Kurtz’s Insane IPA, Dream Alone Pale Ale.
Furbrew (Hà Nội): Vỉa Hè Lager, Hoa Hậu IPA, bia men tự nhiên.
7 Bridges (Đà Nẵng – Hội An): Baby Beach Blonde Ale, Dragon IPA.
Overmorrow (Thủ Đức): Sea Breeze Brut IPA, attention Pale Ale xanh cốm.
Mekong Brewing (Cần Thơ): Rice Saison, Nipa Delta NEIPA.

12. Vì sao sự phát triển mạnh mẽ của phong trào uống bia thủ công vẫn bền bỉ?

Dù chịu tác động từ dịch bệnh, lạm phát hay cạnh tranh, craft beer là “nền kinh tế của câu chuyện và trải nghiệm”. Khi con người tìm kiếm cá tính, kết nối cộng đồng, tôn trọng nguồn gốc thực phẩm, họ sẽ tiếp tục mở ví cho một ly bia thủ công độc đáo – bằng chứng là thị trường toàn cầu vẫn dự báo tăng trưởng hai chữ số. Việt Nam với dân số trẻ, ngành du lịch phục hồi mạnh, văn hóa ẩm thực đường phố phong phú chính là đất lành cho thế hệ brewer kế tiếp.

Hãy để mỗi ngụm bia thủ công dẫn bạn vào hành trình khám phá vô tận của hương vị, văn hóa và tình bằng hữu – đó chính là sức hút trường tồn của craft beer. Và giờ, mời bạn nâng ly, tự mình kiểm chứng dấu ấn riêng biệt mà sự phát triển mạnh mẽ của phong trào uống bia thủ công đã và đang để lại trên từng con phố, từng vị giác, từng kỷ niệm hội ngộ.

}